MỞ ĐẦU

 

MỞ ĐẦU

VÀI NÉT KHÁI QUÁT VỀ PHÂN LOẠI THỰC VẬT

 

Tổ tiên của thực vật là Trùng roi. Trùng roi là một nhóm nhiều ngành, tổ tiên chung của sinh vật. Cơ thể gồm một khối nguyên sinh, nhân, diệp lục và một số chất sắc khác. Roi là phần kéo dài của chất nguyên sinh, gốc có thể sinh roi và hạt mầu đỏ gọi là nhãn điểm - tác dụng hướng cơ thể đến chỗ ánh sáng. Trùng roi giống động vật ở chỗ nó có thể di chuyển bơi được trong nước nhờ hai roi, giống thực vật ở chỗ có diệp lục có thể tự dưỡng, sinh sản vô tính bằng cách nhân đôi theo chiều dọc.

Người ta phân thực vật ra hai loại:

Thực vật bậc thấp gồm: Trùng roi, Vi khuẩn, Tảo, Niêm thực vật, Nấm và Địa y.

Thực vật bậc cao gồm: Đài thực vật (Rêu), Quyết thực vật (Thạch tùng, Mộc tặc, Dương xỉ), Thực vật có hạt (Tuế, Bạch quả, Dây gắm, Thông và Ngành Thực vật hạt kín hay thực vật có hoa).

Ngành Thực vật hạt kín gồm 8 nhóm, nhóm đầu tiên chỉ có một loài Amborella trichopoda, nhưng nhờ phân tích ADN, người ta thấy nó không giống với bất cứ loài cây nào nên không thể xếp nó vào Họ, Bộ nào khác mà phải xếp nó vào một Bộ riêng của chính nó: bộ Amborellales. (Tương tự như Bạch quả của ngành Hạt trần)

TỔNG QUAN VỀ THỰC VẬT HẠT KÍN

Thực vật có hoa hay còn gọi là thực vật hạt kín, là một trong hai nhóm thực vật có hạt (Spermatophyte): Hạt trần và Hạt kín.

1-  Thực vật hạt trần: noãn không được bao phủ khi thụ phấn và các hạt không ở trong quả thực thụ, mặc dù thỉnh thoảng người ta vẫn thấy ở chúng các cơ cấu nhiều cùi thịt che phủ hạt

2- Thực vật hạt kín: Hạt nằm trong quả thực thụ, chúng chứa các cơ quan sinh sản trong một cấu trúc được gọi là hoa; noãn được bao phủ bởi lá noãn, nó sẽ dẫn tới sự hình thành quả.

Hiện còn 8 nhóm thực vật hạt kín còn sinh tồn:

1- Amborella – 1 loài cây bụi duy nhất (không có tên VN) ở New Caledonia

2- Nymphaeales - bộ Súng: khoảng 80 loài - súng và Hydatellaceae

3- Austrobaileyales - bộ Mộc lan dây: khoảng 100 loài

4- Chloranthales - bộ Hoa sói: có vài chục loài cây có hương thơm

5- Ceratophyllum - Bộ Ceratophyllales Rong đuôi chó: khoảng 6 loài thực vật thủy sinh

6- magnoliids - Phân lớp Mộc lan (Magnoliidae): khoảng 9.000 loài, với đặc trưng hoa có các đặc điểm là bội số của 3, phấn hoa có một lỗ, và thông thường các lá có gân phân nhánh

7- eudicots - Thực vật hai lá mầm thật sự: khoảng 175.000 loài, với đặc trưng hoa có các đặc điểm là bội số của 4 hay 5, phấn hoa có 3 lỗ, và thông thường các lá có gân phân nhánh

8- monocots - Thực vật một lá mầm: khoảng 70.000 loài, với đặc trưng hoa có các đặc điểm là bội số của 3, một lá mầm, phấn hoa có một lỗ, và thông thường các lá có gân song song      

Sự đa dạng của thực vật có hoa

Người ta ước tính thực vật có hoa có khoảng 250.000-400.000 loài

Các họ thực vật có hoa đa dạng nhất, theo trật tự số lượng loài, là:

Asteraceae (họ Cúc):    23.600 loài    (Thực vật hai lá mầm)

Orchidaceae (họ Lan):  21.950 loài hoặc nhiều hơn (Thực vật một lá mầm)

Fabaceae (họ Đậu):      19.400 loài              (Thực vật hai lá mầm)

Rubiaceae (họ Thiến thảo hay Cà phê): 13.183 loài        (Thực vật hai lá mầm)

Poaceae (họ Hòa thảo, họ Cỏ, họ Lúa): 10.035 loài        (Thực vật hai lá mầm)

Lamiaceae (họ Hoa môi): 7.173 loài  (Thực vật hai lá mầm)

Euphorbiaceae (họ Đại kích hay họ Thầu dầu): 5.735 loài       (Thực vật hai lá mầm)

Cyperaceae  Họ Cói                  4.350 loài            (Thực vật một lá mầm)

Malvaceae (họ Cẩm quỳ): 4.300 loài  (Thực vật hai lá mầm)

Araceae (họ Chân bê, Ráy): 4.025 loài (Thực vật một lá mầm)

Giới tính thực vật

Tính chất đặc trưng của thực vật hạt kín là hoa. Hoa là cơ quan sinh sản của thực vật có hoa. . Bộ phận "đực" là các nhị hoa hay bộ nhị, nó tạo ra phấn hoa (các bào tử đực) trong các bao phấn. Bộ phận "cái" là lá noãn hay bộ nhụy, nó chứa các giao tử cái và là nơi để sự thụ phấn diễn ra.

Tầm quan trọng kinh tế

Thực vật có hoa cung cấp một tỷ lệ lớn các nguồn thực phẩm cho con người, có thể là trực tiếp hay gián tiếp qua thức ăn cho gia súc, gia cầm.

+ Quan trọng nhất là Họ Hòa thảo (Poaceae), cung cấp phần lớn các loại lương thực như lúa, ngô, lúa mì, lúa mạch, kê, yến mạch, lúa mạch đen, mía, lúa miến,

+ Thứ hai là Họ Đậu (Fabaceae)

+ Các họ quan trọng khác là: họ Cà (Solanaceae) với khoai tây, cà chua và hạt tiêu, họ Bầu bí (Cucurbitaceae) với bầu, bí, dưa hấu, dưa chuột, họ Cải (Brassicaceae), với mù tạc, cải bắp, và họ Hoa tán (Apiaceae). Nhiều loại quả có từ họ Cam (Rutaceae), họ Hoa hồng (Rosaceae) như táo, đào, mơ, mận v.v.

Các hệ thống phân loại chính: APG (1998), APG II (2003) và APG III (2009),  Cronquist (1981),  Dahlgren,  Thorne (1992). Trong Sưu tập tôi dựa cơ bản vào Hệ thống APG III (2009), có tham khảo thêm hệ thống Cronquist, Dahlgren và  Thorne (1992).